W dniu 28 listopada 2012 r. odbyło się uroczyste posiedzenie Senatu z okazji przypadającej tego dnia 90. rocznicy pierwszego posiedzenia Senatu II Rzeczypospolitej. Wzięli w nim udział m.in. prezydent RP Bronisław Komorowski, marszałek Sejmu Ewa Kopacz, premier Donald Tusk, marszałek Senatu V kadencji Longin Pastusiak, wicemarszałek Senatu I kadencji Andrzej Wielowieyski, wicemarszałek Senatu II kadencji Andrzej Czapski, prof. Jerzy Buzek, reprezentujący rodziny senatorów II RP.

Otwierając posiedzenie, marszałek Bogdan Borusewicz przypomniał słowa naczelnika państwa Józefa Piłsudskiego, wypowiedziane 28 listopada 1922 r., podczas inauguracyjnego posiedzenia Senatu I kadencji: "Wielką jest tradycja Senatu w Polsce. Czyni ona z Panów nie główny motor pracy państwowej, ale zgodnie z duchem konstytucji współczesnych krajów demokratycznych, nakazuje Wam być rzecznikami rozsądku, rozwagi i miary przy spełnianiu zadań, poruczonych naczelnym organom władzy państwowej (...). Pozwólcie więc, Panowie, wyrazić życzenie, abyście jako instytucja państwowa, reprezentująca umiar, stawali w ciężkim zadaniu współpracy zawsze po stronie tych, którzy, czy to z urzędu, czy ze skłonności - łagodzą tarcia, zmniejszają konflikty i doprowadzają do koniecznej równowagi zamierzeń, celów i środków".

Marszałek Bogdan Borusewicz podkreślił, że oprócz stanowienia prawa Senat II Rzeczypospolitej odegrał również rolę protektora polskiej emigracji i Polaków za granicą. Przypomniał, że marszałek Wojciech Trąmpczyński patronował przygotowaniom do I Zjazdu Polaków z Zagranicy w 1929 r., przekształconego później w Światowy Związek Polaków. Dzięki aktywności i zaangażowaniu marszałków Juliana Szymańskiego i Władysława Raczkiewicza zaś stworzono ramy organizacyjne i koordynowano współpracę urzędów i organizacji krajowych z organizacjami polonijnymi na całym świecie.

2 września 1939 r. odbyło się ostatnie posiedzenie Senatu II Rzeczypospolitej. Obrady trwały zaledwie 25 minut. 2 listopada 1939 r. prezydent Władysław Raczkiewicz rozwiązał obie izby, a 1 grudnia zarządził nowe wybory do Sejmu i Senatu, które miały się odbyć dopiero po ustaniu działań wojennych. "Nikt nie przypuszczał, że przerwa ta w wypadku Senatu trwać będzie aż 50 lat" - powiedział marszałek Bogdan Borusewicz. Dopiero 4 czerwca 1989 r. odbyły się pierwsze po II wojnie światowej w pełni demokratyczne wybory do Senatu, zlikwidowanego przez władze komunistyczne w 1946 r.

Jak mówił marszałek, przez ostatnie 23 lata Senat trwale zapisał się na kartach współczesnego polskiego parlamentaryzmu. Począwszy od I kadencji, mając niekwestionowaną legitymację demokratyczną, stanął na czele zmian ustrojowych. "Silny społecznym wsparciem podjął prace na rzecz reform politycznych". Nawiązując do hasła o stworzeniu samorządnej Rzeczypospolitej, zainicjował prace nad przywróceniem samorządu terytorialnego, będącego fundamentem demokracji i zdecentralizowanej władzy. Jak ocenił marszałek, na szczególne uznanie zasługuje także dorobek Izby w dziedzinie prawa konstytucyjnego, wykorzystany podczas prac nad nową ustawą zasadniczą.

"Nie sposób również nie wspomnieć o szczególnej roli, nawiązującej wprost do tradycji przedwojennych, jaką wypełniał Senat, sprawując patronat nad Polonią i Polakami mieszkającymi poza granicami naszego kraju. Przez wiele lat nasza Izba nie szczędziła starań na rzecz umacniania więzi naszych rodaków mieszkających za granicą z krajem" - mówił marszałek Bogdan Borusewicz.

Przypomniał też, że Senat podjął inicjatywę na rzecz wykonywania wyroków Trybunału Konstytucyjnego. Uczynił to w poczuciu obowiązku kształtowania w społeczeństwie szacunku dla prawa. Senat zajął się również uregulowaniem kwestii wprowadzenia w życie konstytucyjnego prawa obywateli do składania petycji, dzięki którym każdy może zgłaszać prośby, propozycje i wnioski dotyczące spraw związanych z życiem publicznym.

"Chciałbym oddać hołd wszystkim tym, którzy przyczynili się do powstania Senatu oraz ugruntowania jego obecnej pozycji w systemie organów władzy państwowej, w szczególności byłym marszałkom oraz senatorom poprzednich kadencji. Senatorom obecnej kadencji życzył zaś dalszej owocnej pracy dla dobra Rzeczypospolitej" - zakończył swoje wystąpienie marszałek Bogdan Borusewicz.

"Jedną z cech nadających trwały charakter demokracji lub ustroju jest kontynuacja instytucji demokratycznych" - mówił marszałek Senatu V kadencji Longin Pastusiak. Zwracając się do "senatosceptyków" i tych, którzy uważają Senat za "efemerydę Okrągłego Stołu", stwierdził, że Senat, mający swoje głębokie korzenie w historii RP, ma również swoje miejsce w XXI w. Marszałek podkreślił, że mimo przeciwności Senat przetrwał i ma przed sobą przyszłość, bo wciąż wzrasta rola drugich izb parlamentu w Unii Europejskiej.

Przypominając dokonania Senatu V kadencji, Longin Pastusiak przyznał, że ubolewa, iż Senat obecnej kadencji pozbawiono środków budżetowych na wsparcie działalności Polonii i Polaków za granicą. "Chcę państwu powiedzieć, że również za mojej kadencji rząd podjął podobną inicjatywę i w budżecie na 2002 rok wszystkie środki na pomoc dla Polonii przeznaczył do dyspozycji MSZ. Ale wówczas zdecydowanie i skutecznie przeciwstawiłem się takiej decyzji" - mówił Longin Pastusiak. Jak podkreślił, w ramach przeprowadzonych wówczas konsultacji największe organizacje polonijne opowiedziały się za współpracą z Senatem, a nie z rządem.

"W ciągu 90 lat Senat odegrał istotną i pozytywną rolę w kształtowaniu kultury prawnej i szerzej kultury politycznej. Senat reprezentuje te wartości, których nie może zabraknąć" - zakończył swoje wystąpienie marszałek Senatu V kadencji.

Reprezentujący rodziny senatorów II RP b. przewodniczący Parlamentu Europejskiego prof. Jerzy Buzek powiedział, że obecność na uroczystości ma dla niego też osobisty, rodzinny wymiar. Jego stryjeczny dziadek Józef Buzek uczestniczył w pracach nad konstytucją przywracającą Senat. Krótko przypomniał także sylwetki 5 marszałków Senatu II RP, którzy w sposób niekonwencjonalny i suwerenny wprowadzali zasady demokracji. Mówiąc o ostatnim posiedzeniu Senatu II RP, 2 września 1939 r., prof. Jerzy Buzek stwierdził, że uczestniczący w nim senatorowie dosłownie zrozumieli obowiązek służenia ojczyźnie i jej obrony. Z ręki hitlerowskiego i sowieckiego okupanta zginęło 97 senatorów II Rzeczypospolitej. "To zatrważająca liczba" - dodał.

Przywołując swoje doświadczenia z czasów kierowania Parlamentem Europejskim, prof. Jerzy Buzek zwrócił uwagę na rosnącą rolę drugich izb w parlamentach UE. Wymienił także 3 funkcje, które - według niego - spełnia Senat. To funkcja symboliczna ("rzeczywisty gwarant stabilności polskiego parlamentaryzmu i polskiej demokracji, instytucjonalny i ideowy pomost między przeszłością a współczesnością"), funkcja kontrolna (studzenie emocji, dbanie o jakość stanowionego prawa) i funkcja inicjatywna. Ta ostatnia, zdaniem prof. Jerzego Buzka, nie jest w pełni wykorzystywana. Dlatego w swoim wystąpieniu zaproponował senatorom "rozpoczęcie narodowej dyskusji na temat przyszłości Polski w Unii Europejskiej". "Na wzór brytyjskiej Izby Lordów Senat mógłby w większym stopniu zajmować się problematyką zagraniczną, która dotyczy także Unii Europejskiej. Być może należałoby zwiększyć kompetencje w zakresie współdecydowania w ustanowieniu pewnych unijnych aktów prawnych", dzięki czemu Polska miałby szansę stać się liderem w tej dziedzinie - dodał były przewodniczący PE.

Podczas uroczystego posiedzenia Izba jednomyślnie, 93 głosami, podjęła także uchwałę w 90. rocznicę pierwszego posiedzenia Senatu II Rzeczypospolitej. Przypomniano w niej, że konstytucja marcowa z 1921 r. ustanowiła Senat jako drugi, obok Sejmu, "organ Narodu w zakresie ustawodawstwa". Został on przywrócony "w nowoczesnej i demokratycznej formie, wzorowanej na dwuizbowych parlamentach zachodnioeuropejskich". Już w I kadencji zyskał znaczenie w państwie, "wpływając w istotny sposób na jakość ustawodawstwa i dając dowody kompetencji, roztropności, umiaru w sporach partyjnych, a przede wszystkim kierowania się racją stanu w traktowaniu spraw państwowych". Do 1939 r. Senat pozostał "organem ważnym i twórczym", w sposób szczególny dbającym o interesy państwa. "W godzinie dziejowej próby, podczas II wojny światowej, znakomita część senatorów dała świadectwo patriotyzmu i odwagi. Wielu za Polskę oddało życie" - napisano w uchwale.

Przypomniano też o likwidacji Senatu przez władze komunistyczne w 1946 r. na podstawie "sfałszowanego referendum, poprzedzonego agresywną i kłamliwą kampanią propagandową". Dopiero w 1989 r. przywrócono Senat "jako symbol niepodległego bytu państwowego Rzeczypospolitej Polskiej". Stał się on ważnym "ogniwem władzy ustawodawczej oraz inspiratorem przeobrażeń wolnościowych i budowy niepodległego państwa polskiego".

Na zakończenie uchwały złożono hołd senatorom, którzy "swą postawą i pracą spełnili złożone ślubowanie. Kierowali się umieszczoną na fryzie sali posiedzeń ówczesnego Senatu dewizą Salus Reipublicae suprema lex, która jest aktualna po dziś dzień". Uchwałę zakończyła deklaracja: "My, senatorowie III Rzeczypospolitej, pozostajemy wierni tradycji polskiego Senatu i Najjaśniejszej Rzeczypospolitej".

Przed rozpoczęciem posiedzenia kwiaty pod tablicą upamiętniającą senatorów II Rzeczypospolitej pomordowanych, poległych, zaginionych, zmarłych w latach II wojny światowej i powojennym okresie represji złożyli marszałek Bogdan Borusewicz, prezydent Bronisław Komorowski i premier Donald Tusk.